Việc Quản lý sản phẩm là một vai trò trong tổ chức nhằm tập trung vào những gì khách hàng muốn để dẫn dắt các nhóm thông qua vòng đời của sản phẩm, từ giai đoạn ý tưởng cho đến triển khai. Product Manager là người luôn đứng về phía của sản phẩm, nhưng họ cũng nghiên cứu thị trường, phân tích cạnh tranh và đưa ra ý tưởng mới cho việc phát triển.
Vị trí Product Manager mang tính linh hoạt, nói cách khác là biến đổi liên tục do bản chất độc đáo của từng sản phẩm khác nhau. Nghiên cứu và phát triển sản phẩm mới chỉ là một phần của quản lý sản phẩm đối với một doanh nghiệp. Số khác có thể xem đó như là tái thương hiệu hóa và định vị lại sản phẩm lạc hậu. Quản lý sản phẩm, bất kể trường hợp nào, đều liên quan đến việc cung cấp chất lượng suốt vòng đời của sản phẩm đó.
Quản lý sản phẩm nằm ở giao điểm của công nghệ, kinh doanh, hoạch định chiến lược, và đảm bảo trải nghiệm người dùng. Vì vậy, việc xây dựng mối quan hệ tốt với các nhóm chức năng là điều cần thiết để lên kế hoạch và hỗ trợ phát triển dự án.
Trước đây, quản lý sản phẩm là một phần của nhóm tiếp thị hoặc kỹ thuật, nhưng trong vài năm gần đây, doanh nghiệp CNTT đã bắt đầu nhận ra giá trị của việc phân công nhân sự riêng cho nhiệm vụ này. Trong một doanh nghiệp, thường có một quản lý sản phẩm được phân công cho mỗi sản phẩm hoặc dịch vụ.
Một tổng quan hình ảnh cho thấy quá trình phát triển và tầm nhìn của sản phẩm qua thời gian được gọi là lộ trình sản phẩm (product roadmap). Lộ trình sản phẩm giải thích lý do và mục đích công việc mà dự án đang được thực hiện. Một lộ trình sản phẩm là kế hoạch để thực hiện chiến lược sản phẩm và phục vụ như một tài liệu hướng dẫn chiến lược.
Lộ trình sản phẩm thuộc sở hữu của quản lý sản phẩm. Là một Product Manager, họ dẫn đầu việc thu thập dữ liệu, thông tin, và phản hồi của người dùng, chuyển đổi và sắp xếp các nguồn lực này thành tính năng, và cuối cùng tạo ra chính lộ trình sản phẩm. Họ sẽ cung cấp lộ trình sản phẩm và bất kỳ cập nhật nào cho các bên liên quan sau khi hoàn thành.
Lộ trình sản phẩm chứa các mục tiêu cuối cùng:
Product Manager là chuyên gia xác định chiến lược, kế hoạch, tính năng và mức độ thành công của sản phẩm. Với mục tiêu chính là đảm bảo sản phẩm ra mắt và hoạt động hiệu quả trên thị trường, họ hỗ trợ trong việc đặt mục tiêu và truyền cảm hứng cho đội ngũ sản phẩm, bao gồm các kỹ sư, nhà thiết kế, chuyên viên tiếp thị và nhà nghiên cứu.
Product Manager nắm bắt xu hướng và hành vi của người tiêu dùng, doanh nghiệp có thể ảnh hưởng đến tổ chức hoặc sản phẩm của họ. Mô tả công việc của Product Manager qua các giai đoạn sau:
Ở giai đoạn này, Product Manager đóng một vai trò then chốt khi xác định tầm nhìn, mô hình kinh doanh và chiến lược của sản phẩm.
Cụ thể họ sẽ tiến hành nghiên cứu thị trường, đánh giá đối thủ cạnh tranh, nắm bắt nhu cầu và xu hướng của khách hàng để định hướng sản phẩm một cách chính xác. Sau đó họ xác định những tính năng ưu tiên cần phát triển và thuyết phục các bên liên quan thông qua kế hoạch hoạt động.
Tùy vào mô hình tổ chức mà kế hoạch này có thể được trình lãnh đạo cấp cao phê duyệt hoặc giao quyền quyết định cho đội ngũ kỹ thuật. Đồng thời, Product Manager cũng xây dựng các chỉ số đo lường hiệu quả như mục tiêu, kết quả chủ chốt, hiệu suất hoạt động nhằm theo dõi tiến độ và đánh giá thành công của sản phẩm.
Công việc của một Product Manager không phải tham gia vào việc thiết kế giao diện và trải nghiệm người dùng (UX/UI), mà chỉ tập trung vào việc xác định đặc điểm cũng như yêu cầu kỹ thuật của sản phẩm, nhằm chắc chắn rằng tính năng phát triển phù hợp với nhu cầu của nhiều bên liên quan và một quá trình không phức tạp, lãng phí nguồn lực hay chậm tiến độ dự án.
Tuỳ thuộc vào doanh nghiệp, vai trò của Product Manager trong đội ngũ có thể khác nhau. Trong một số trường hợp, các bộ phận làm việc bằng cách bổ trợ lẫn nhau, và Product Manager chủ yếu đóng vai trò theo dõi và nhắc nhở để dự án vẫn theo đúng hướng. Mặt khác, ở một số nơi khác, họ phải soạn thảo chi tiết các mô tả chức năng và đảm bảo tính nhất quán giữa các yêu cầu kỹ thuật.
Trong giai đoạn này, Product Manager có 2 nhiệm vụ thiết yếu là đẩy nhanh tiến độ của đội phát triển cũng như kiểm thử sản phẩm. Khi bắt đầu chuyển từ ý tưởng sang giai đoạn triển khai, thường sẽ gặp phải những vấn đề như kéo dài tiến trình, phát sinh lỗi kỹ thuật, v.v. Do đó, Product Manager cần điều chỉnh lại các mục tiêu ưu tiên cũng như điều phối nguồn lực một cách linh hoạt phù hợp với tình hình thực tế cần thiết.
Cuối cùng, Product Manager cần dõi theo và phân tích các chỉ số đo lường để đánh giá được hiệu quả của cả quá trình phát triển sản phẩm. Đó bao gồm việc theo dõi các chỉ số mức độ sử dụng, doanh thu, phản hồi từ người tiêu dùng và đánh giá chất lượng sản phẩm. Dựa trên sự phân tích đó, Product Manager có thể đưa ra các phương án điều chỉnh và cải tiến nhằm tối ưu sản phẩm.
Product Manager cũng cần phân tích và đánh giá cả về thị trường đối thủ cạnh tranh, tìm hiểu xu hướng thị trường và nhu cầu khách hàng của mình. Dựa vào đó, Product Manager sẽ đưa ra các quyết định về các kế hoạch phát triển sản phẩm trong tương lai.
Sự khác nhau mấu chốt của 2 vị trí này nằm ở:
Product Manager: được coi là người đứng đầu trong quá trình phát triển sản phẩm, chịu trách nhiệm về thành công của sản phẩm trong suốt vòng đời của nó. Họ đưa ra hướng phát triển cũng như các tính năng phù hợp với sản phẩm dựa trên kết quả nghiên cứu về thị trường và nhu cầu khách hàng. Product Manager dẫn dắt đội ngũ thiết kế, kỹ thuật phát triển sản phẩm đạt được chất lượng cao nhất, đáp ứng nhu cầu người dùng cũng như đạt được mục tiêu doanh số.
Project Manager: đảm bảo dự án diễn ra suôn sẻ, đúng tiến độ và đáp ứng các gạch đầu dòng yêu cầu đã đặt ra. Cụ thể, vai trò của Project Manager là phân chia dự án lớn thành các công việc/ bước triển khai cụ thể để tiến hành và theo dõi quá trình thực hiện đến khi hoàn thành mọi dự án.
Để minh hoạ sự khác biệt rõ rệt về vai trò giữa 2 Product Manager và Project Manager, hãy tưởng tượng rằng doanh nghiệp như đang trên một chuyến đi với nhau.
Trong đó, Product Manager sẽ như người đề xuất điểm đến và thuyết phục các thành viên khác rằng đó là quyết định đúng đắn. Mặt khác, Project Manager nhận trách nhiệm xem bản đồ, kiểm tra các hành lý đi đường cũng như xăng và các thiết bị cần thiết, tìm các lối khác nhau khi bị tắc đường, hoặc liên hệ trước với địa điểm cả nhóm dự định đến, chuẩn bị cho các trường hợp xấu có thể xảy ra khiến nhóm muộn so với lịch trình.
Những Product Manager cần có hiểu biết sâu rộng về xu hướng thị trường và sở hữu trực giác nhạy bén về những gì có thể cải thiện sản phẩm hoặc dịch vụ hoặc làm cho nó phù hợp hơn với một khối lượng người tiêu dùng nhất định. Phát triển những khả năng cơ bản sau đây để thuận lợi cho sự nghiệp của mình nếu họ quan tâm tới vị trí Product Manager
Kỹ năng giao tiếp: giúp họ làm việc với lãnh đạo, đội ngũ sản phẩm và các bên liên quan trong doanh nghiệp. Điều này cũng cho phép họ thu thập đầu vào từ thị trường sản phẩm và cung cấp thông tin liên quan cũng như tầm nhìn cho đối tượng thích hợp nhất.
Ưu tiên và triển khai ý tưởng: có tiềm năng ảnh hưởng lớn nhất đến doanh nghiệp hoặc thương hiệu yêu cầu suy nghĩ chiến lược.
Kỹ năng quản lý tốt: thúc đẩy hiệu suất tối ưu của cá nhân và đội ngũ.
Chuyên môn kỹ thuật: hiểu quy trình tạo ra sản phẩm/dịch vụ.
Sự đồng cảm với người dùng: hỗ trợ nhận diện và đánh giá các vấn đề mà họ gặp phải khi sử dụng sản phẩm.
Quản lý dự án: đảm bảo kỹ sư, nhà thiết kế, tiếp thị và các bên liên quan đồng thuận với tầm nhìn sản phẩm và triển khai một cách nhanh chóng, khoa học.
Hiểu biết về UX: không nhất thiết phải là chuyên gia UX nhưng hiểu cơ bản sẽ giúp đáp ứng nhu cầu người dùng tốt hơn. Trau dồi trải nghiệm và thiết kế, hạn chế phản hồi tiêu cực sau ra mắt.
Phương pháp Agile và Scrum: tập trung hợp tác, chu kỳ phát triển nhanh và linh hoạt. Phương pháp này quan trọng trong môi trường kỹ thuật số hiện nay bởi giải thích công việc, lặp lại sản phẩm và phản hồi kịp thời.